Að troða í spínatinu

blog

Hjarðhegðun er söm við sig, ekki síst á markaði. Þannig eru sérfræðingarnir sem töldu góða hugmynd að fjárfesta í eignum á síðasta ári, þegar eignaverð var í hámarki, sammála um að það sé óráðlegt nú þegar verðhrun hefur orðið eins og t.d. á hlutabréfamarkaði. Þó sýnir sagan að almennt sé skynsamlegt að ráðast í langtímafjárfestingar þegar verð er lágt en selja þegar verð er hátt.

Þegar samdrátturinn blasir við eru ráð til stjórnvalda jafn einróma og annað en þó er varla einboðið að þau séu rétt fremur en mörg fjárfestingaráðgjöfin. Núna hljómar kórinn nokkurn veginn svona: Fleiri álver, meiri fasteignalán og síðast en ekki síst stórt ríkislán í útlöndum til að redda okkur öllum. Þetta heitir að troða í spínatinu, því lausnin á vanda okkar á samkvæmt sömu sérfræðingum að vera sú að gera meira af því sem skapaði vandann. Þá er rétt að muna að þau ráð koma úr sama ranni og hin um að fjárfesta fyrir alla muni í DeCode, Eimskip og FL Group.

Aðrir tímar

En nú eru aðrir tímar og verkefni okkar er að læra af mistökunum en ana ekki sífellt lengra út á foraðið. Um álver er það að segja að þau eru ágæt til síns brúks en óskynsamlegt er að leggja fleiri egg í þá körfu. Uppbygging þeirra sýnir líka að þau skapa stundarumsvif en langtímaávinningur er erlendra fyrirtækja.

Nú í vikunni kynnti ríkisstjórnin mikilvægar aðgerðir í íbúðamálum, til þess að varna frosti á fasteignamarkaði og hjálpa sumum fjármálastofnunum frá fyrirhyggjuleysi sínu í fasteignalánum. Fátt er mikilvægara samfélaginu en húsnæðismarkaðurinn og skylda okkar að standa vörð um hann. En það væri engum greiði gerður með því að dæla þangað óhóflegu fjármagni til þess að halda áfram að byggja íbúðir fyrir fólk sem ekki er til.

Þar er einmitt vandinn. Við höfum eytt um efni fram í óarðbærar fjárfestingar. Það eru bara þrír mánuðir síðan við hættum því, enda var almenningur lengi vel hvattur áfram götuna með óábyrgu góðæristali, skattalækkunum og óhóflegu framboði af lánum. Og nú er hrópað á ríkið að redda öllu með stórfelldum erlendum lántökum. Jafn nauðsynleg og sú fyrirgreiðsla er vegna vanrækslu á gjaldeyrisvaraforðanum í góðærinu, þá eru það falsvonir að ný erlend lán ríkisins séu einhver allsherjarlausn.

Almenn skilyrði

Það þarf sterk bein til að þola góða daga og bjartsýnin og bruðlið keyrði úr hófi fram. Þó víða sé glímt við krefjandi verkefni eru lífskjör almennt með því besta sem gerist. Mikilvægast í efnahagskerfi heimsins í dag er matur, orka og fjármálaþjónusta. Af mat og orku erum við rík og þó fjárfestingarráðgjöfin sé ekki óskeikul höfum við á örfáum árum eignast öflug og háþróuð fjármálafyrirtæki. Við eigum þessvegna ekki að mæna á erlend fyrirtæki og fjármálastofnanir um að bjarga okkur, heldur halda óhikað áfram að styðja og styrkja okkar eigið atvinnulíf. Enda er  það ólíkt vænlegra en halda uppi fölskum lífskjörum með endalausum neyslulánum, eða halda stýrivöxtum áfram háum til að erlendir aðilar geti byggt mengandi verksmiðju í Vogavík.

Einsog aðgerðir ríkisstjórnarinnar í vikunni sýndu kalla aðstæður á margvíslegar sértækar aðgerðir. Slík afskipti stjórnvalda af atvinnulífi eru ávallt mjög vandasöm og mikilvægt að skapa fyrst og fremst almenn skilyrði fyrir atvinnulífið, en vextir, verðbólga og gengissveiflur hérlendis hafa iðulega verið óviðunandi fyrir fólk og fyrirtæki. Og ef við ætlum að hætta að troða í spínatinu en læra af mistökum okkar verður líka hver að svara því fyrir sig hvort líklegra sé að hér verði stöðugleiki með aðild að ESB og evrunni eða með áframhaldandi hagfræðitilraun með minnsta flotmyntarhagkerfi heims.

Pistillinn birtist í 24 stundum 21. júní sl.